GALERIE FRANZIS ENGELS
Hugo Tieleman
Tekst Marianne Vermeijden
NRC Handelsblad, 19 juni 2015
De vaak forse doeken van deze schilder onthullen hoeveel chaos en verlatenheid je over honderd jaar op aarde kunt aantreffen. En toch stemt zijn werk niet naargeestig, sterker nog, het bruist van energie.
Wie zou er zo’n honderd jaar na zijn dood niet weer eens willen rondkijken op deze planeet? Zomaar, een retourtje, uit nieuwsgierigheid. Maar stel nu dat zich nou net in die voorbije eeuw een ramp van mondiale omvang heeft voltrokken. De wereld is verwoest door de inslag van een meteoriet, of verzwolgen door een tsunami, zo hoog als de Himalaya. Of, wat ook kan – bommen hebben mens en dier om zeep geholpen. Alleen bomen en planten zijn de dans ontsprongen. En tussen dat groen bleef een zooi van verkruimeld puin achter.
Vergeet dat retourtje aarde maar, het zit er niet in. Kijk liever naar de tientallen schil- derijen van Hugo Tieleman (1982), opgenomen in het net verschenen boek Land of Confusion, waarin, behalve reproducties, ook eerdere recensies en artikelen zijn opgenomen. Zijn vaak forse doeken onthullen hoeveel chaos en verlatenheid men bij zo’n retourtje had kunnen aantreffen.
Er komt op dit werk geen twee- of viervoeter mee voor, maar wel water, olie en mod- der. En daaruit rijzen ravages op van bomen, takken, veelsoortige groeisels, staket- sels en een ondefinieerbare zooi. Hier en daar liggen restanten van wat ooit een huis of een hut was, wankele trappen lopen tussen lianen omhoog – naar niets en niemand. De tsunami van weleer is tot bedaren gekomen, de aarde is woest, maar niet ledig achter gebleven. Het plantenrijk heeft de macht naar zich toe getrokken, het klimt en kruipt waar het gaan kan. Of het houdt zich in dorre staat overeind.
Wangedrag
Als je dit zo leest moeten Tielemans doeken druipen van de naargeestigheid. Inderdaad, menig milieuactivist zal er meteen een aanklacht tegen vervuiling, roofbouw en ander menselijk wangedrag in herkennen. Maar, zo gek als het klinkt, de ravage is keer op keer zo energiek en esthetisch geschilderd dat je in gedachten de kunstenaar genotvol in de kleuren, toetsen en vlekken van zijn poelen en planten ziet opgaan. En als klap op de vuurpijl laat hij in die chaos vaak ook nog een vlaag koud daglicht klateren, alsof hij voor dit soort effecten evenmin zijn hand omdraait.
Tieleman maakt voor zijn soms twee meter brede doeken eerst studies op ansichtkaarten formaat. Bij het uitwerken daarvan legt hij het linnen op de grond, zodat terpentine, olieverf en sneldrogende alkydverf (met hars), in elkaar kunnen overlopen, als bruikbare ondergrond, zo vertelde hij aan Gijsbert van der Wal op de radio. Daarna wordt er vet en lang gekwast en gespoten, zodat bij voorbeeld zwarte vlakken voor oliedrab kunnen doorgaan.
Nominaties
Wie schildertechnisch met zoveel gemak uit de voeten kan, komt niet uit de lucht vallen. Tieleman heeft al tientallen tentoonstellingen achter de rug en nogal wat nominaties voor de Koninklijke Prijs voor de Schilderkunst. In 2011, 2013 en 2014 kreeg hij bij die presentaties in het Koninklijk Paleis in Amsterdam de Publieksprijs toegekend. En nu is er dus dit boek dat met zorg is vormgegeven, dat zowel reproducties van zijn doorgewerkte schilderijen als kleine voorstudies bevat. Jammer is wel dat er behalve die korte teksten van recensenten, geen interview met de schilder is opgenomen, zodat de kijker iets meer te weten komt over diens schilderlust bij zo’n zwartgallig onderwerp.
Overigens vertelde Tieleman aan Van der Wal ook graag te reizen, van Namibië tot Amerika. Daar zal hij met zijn camera ongetwijfeld gefocust zijn op landschappelijke impressies die hem later op zijn doeken van pas kunnen komen. Geen idee hoe lang hij nog bezig zal zijn met ‘het vuil der aarde’. Wie weet wat we na de ‘schoonmaak’ te zien krijgen.
Heavy metal
80x60 cm
Modern sediments
60x80 cm